Het was een licht bewolkte zomerdag. De inzittenden van de vlucht MH17 van Malaysia Airlines deden hun gordels vast, stuurden nog snel een appje naar familie en vrienden en wensten elkaar een goede reis. Het vliegtuig vertrok vanaf Schiphol, met Kuala Lumpur als bestemming. Niets wees erop dat deze 17 juli 2014 een gitzwarte bladzijde zou worden in de geschiedenis van Nederland. Toen gebeurde het onvoorstelbare: de vlucht stortte neer in Oekraïne. Alle 298 inzittenden kwamen om het leven.
Beste lezer,
Het is inmiddels tien jaar geleden, maar die verschrikkelijke dag staat in het collectieve geheugen van Nederland gegrift. Er was na het neerstorten ongeloof en radeloosheid. Dichter des Vaderlands Anne Vegter schreef treffend: ‘Twintig keer naar het journaal gekeken en het is nog steeds waar: zomaar in het web gevlogen van de oorlog van anderen.’ De beelden van steeds weer een indrukwekkende stoet van zwarte rouwauto’s over de snelwegen staat nog op mijn netvlies alsof het gisteren was.
MH17 veranderde het leven van velen, zoals Ria van der Steen verwoordt in het boekje ‘MH17 - de thuisreis’ van Lex Meulenbroek en Paul Poley: Door het neerstorten van de MH17 verloor ik in één klap mijn dierbare, levenslustige ouders. Die mooie zonnige dag werd inktzwart, het onbezorgde ‘tot ziens’ werd een abrupt vaarwel. 298 mensen kwamen om, 298 unieke personen met hun talenten, hun vriendschap en hun liefde. Unieke personen verbonden aan levens van duizenden anderen.
Na het neerstorten begon voor de nabestaanden het radeloze wachten. Het wachten op nieuws, het wachten op namen, het wachten op dat ene bericht. En dan het verdriet, om jouw dierbaren, om allen die in het vliegtuig zaten. Daarnaast waren er veel vragen. Wat is er allemaal aan de hand? Wie is er verantwoordelijk? Hoe kon dit gebeuren? Het ging om twee onderzoekstrajecten: de identificatie van de slachtoffers en het strafrechtelijk onderzoek. Aan beide heeft het NFI een bijdrage mogen leveren.
Het onderzoek op de plaats van de ramp verliep moeizaam. De brokstukken lagen verspreid over een groot gebied waar pro-Russische separatisten en het Oekraïense leger een gewapende strijd leverden. Het identificatieonderzoek werd uitgevoerd door het Landelijk Team Forensische Opsporing, een samenwerkingsverband van de Nationale politie en partners, zoals het ministerie van Defensie en het NFI. Het Nederlandse Openbaar Ministerie kreeg de leiding over het internationaal strafrechtelijk onderzoek. Het forensisch onderzoek vond plaats in de Korporaal van Oudheusden-kazerne in Hilversum. Opsporingsdiensten en identificatie-experts vanuit de hele wereld deden gezamenlijk onderzoek. Talloze mensen, waaronder ook veel NFI’ers, leverden hun bijdrage.
Ondanks de zeer moeilijke omstandigheden zijn uiteindelijk 296 slachtoffers geïdentificeerd. Op 17 november 2022 veroordeelde de rechtbank van Den Haag een Oekraïense man en twee Russische mannen voor betrokkenheid bij het neerschieten van het vliegtuig met een Boekraket.
In dit magazine hebben we de verhalen verzameld die we ooit eerder schreven over onze bijdragen aan de verschillende onderzoeken. Het was voor het NFI het meest omvangrijke onderzoek dat ooit is uitgevoerd. Wat waren dat voor onderzoeken? Maar ook: wat deed het met de medewerkers persoonlijk? Zo’n honderd NFI’ers besteedden gezamenlijk 22.500 uur aan het onderzoek. Ik ben trots dat wij daar een belangrijke bijdrage aan hebben mogen leveren. Nagenoeg alle slachtoffers zijn thuisgebracht en de onderste steen is bovengekomen, zoals minister-president Rutte vlak na de ramp beloofde. De wreedheid van de ramp haalde het beste naar boven bij alle hulpverleners en experts en liet zien wat we met nationale en internationale samenwerking voor elkaar krijgen. Het was bijzonder om daaraan bij te dragen. Tien jaar later kijk ik daar met respect en ontroering op terug.
Marc Elsensohn, Algemeen Directeur NFI
