Stappenteller forensische goudmijn

Onder meer in het onderzoek naar de dood van de 14-jarige Savannah uit Bunschoten (juni 2017) is de behoefte ontstaan om te onderzoeken hoe betrouwbaar de stappenteller van iPhone is. In die zaak waren meerdere routes in beeld gekomen die gelopen zouden kunnen zijn. De politie die het onderzoek naar de dood van het meisje deed, zag bepaalde afstanden geregistreerd in een telefoon. Die digitale sporen zouden interessant kunnen zijn om de waarschijnlijkheid van bepaalde routes te verifiëren.

Uitgebreid onderzoek

Zo komt het NFI in beeld. Onderzoekers Abdul Boztas (deskundige Digitale Technologie) en Jan Peter van Zandwijk (forensisch wetenschapper) zijn vorig jaar februari in opdracht van OM en politie Midden-Nederland een uitgebreid onderzoek gestart naar de stappenteller van iPhone. 

In strafrechtelijke onderzoeken maken OM en politie vaak reconstructies van wat er op de dag van een misdrijf gebeurd kan zijn. Het scenario kan dan op bepaalde punten uiteen lopen met dat van de verdachte. Bijvoorbeeld als het gaat om verschillende routes die op de fatale dag gelopen zouden kunnen zijn. De politie kan dan de informatie uit de iPhone van de verdachte gebruiken om een inschatting te maken van wat de meest waarschijnlijke route binnen een bepaald tijdsbestek is geweest.

Stappen en afstanden

“We hebben daarom onderzoek gedaan naar de betrouwbaarheid van het aantal geregistreerde stappen en afstanden”, legt Van Zandwijk uit. “Als er honderd afgelegde meters in de telefoon staan, klopt dat dan ook echt? Of zit dat bijvoorbeeld ergens tussen de 90 en 110 gelopen meters. En van welke factoren hangt dat dan af?” De onderzoekers hebben het experiment met verschillende typen iPhone en diverse IOS-versies uitgevoerd om te kijken of dat verschillen op zou leveren. Uit hun onderzoek is gebleken dat er onderling weinig verschillen zijn.

Het NFI heeft niet specifiek naar de gegevens van de telefoons uit strafzaken gekeken. De onderzoekers hebben een algemeen referentieonderzoek uitgevoerd zodat zij een algemene uitspraak kunnen doen over de betrouwbaarheid van de stappenteller van een specifiek type iPhone. Die informatie kan immers van grote betekenis zijn in toekomstige strafzaken.

Handteller

Het tweetal heeft gekozen voor een externe registratie van het aantal stappen en afstanden. “Dan weet je wat de werkelijkheid is. Die kun je vervolgens vergelijken met wat je in de telefoon terugvindt”, legt Boztas uit. “We hebben een handteller gekocht waar je per stap op kunt klikken voor een handmatige registratie van stappen.”

Zo wandelden beide heren een periode van bijna een jaar in allerlei weersomstandigheden over het terrein van het NFI. Van Zandwijk. “Hoeveel afstand heb je zelf van A naar B geregistreerd en hoeveel de iPhone? We liepen steeds dezelfde drie routes, zodat je weet wat de ware afstand is. We kregen daarbij goede hulp van onze collega, een forensisch archeoloog, die apparatuur heeft voor zeer nauwkeurige plaatsbepaling om de lengte van de routes op te meten.”

Broekzak en jaszak

De drie routes zijn niet alleen door Boztas en Van Zandwijk gelopen. Verschillende collega’s zijn als proefpersoon met de handmatige stappenteller op pad gestuurd. Zowel mannen als vrouwen in uiteenlopende lengtes. In strafzaken is bovendien niet altijd bekend waar de telefoon gedragen is, de reden dat de proefpersonen de mobiele telefoon op allerlei plekken hebben gedragen. Variërend van hun broekzak, rugzak en jaszak tot in hun hand. Ook de snelheid waarmee de route is afgelegd, is gevarieerd om tot het zuiverste resultaat te kunnen komen.

Het belangrijkste resultaat van bijna een jaar onderzoek: als je loopt of hardloopt, is het aantal stappen dat de telefoon heeft geregistreerd betrouwbaar. “Dat komt heel nauw overeen met het aantal werkelijke stappen”, weet Boztas. "Het maakt voor het aantal stappen dus niet uit of iemand hardloopt of wandelt of waar een persoon de telefoon draagt."

Afstanden ingewikkelder

Voor afstanden blijken dat juist wél uit te maken, leggen de onderzoekers uit. De geregistreerde afstand hangt af van bijvoorbeeld de loopsnelheid, blijkt uit het onderzoek. Als je 100 meter rustig wandelt, kan de telefoon een lagere afstand dan 100 meter registreren. Als je dezelfde 100 meter hardloopt, kan de iPhone een hogere afstand registreren. Ook de draaglocatie van de telefoon blijkt uit te maken. “Er is dus een aantal factoren die bepalen welke afstand de telefoon registreert. Het aantal geregistreerde stappen is dus veel betrouwbaarder als mogelijk bewijs in strafzaken”, laat Van Zandwijk weten. Het is overigens niet bekend hoe de iPhone app registraties van bepaalde afstanden bepaalt. Waarschijnlijk gebruikt de app hiervoor informatie van sensoren in de telefoon.

De onderzoekers hebben hun bevindingen afgelopen zomer gerapporteerd. Dat het verschil in nauwkeurigheid tussen de stappen en de afstanden zo groot zou zijn, hadden ze niet verwacht. “Wat vooral in het oog springt, is het resultaat dat als je sneller loopt er soms meer afstand wordt geregistreerd dan wanneer je langzaam loopt”, benadrukt Boztas.

Op deze schaal is vanuit forensisch perspectief nooit eerder onderzoek gedaan naar de stappenteller van iPhone. Het duo verwacht dat gegevens uit de stappenteller een belangrijke rol kunnen gaan spelen als (aanvullend) bewijs in toekomstige strafzaken.

Nieuwe experimenten

Het NFI zal de komende tijd met aanvullende onderzoeken bezig zijn. Wat doet de stappenteller bijvoorbeeld als iemand in een auto zit? Voor die vraag hebben de onderzoekers onlangs nieuwe experimenten uitgevoerd. Daaruit is gebleken dat bij normaal rijden geen stappen worden geregistreerd. Alleen als je bijvoorbeeld hard over een verkeersdrempel rijdt, kunnen soms wel stappen in de telefoon terecht komen.

Zo kun je experimenten eindeloos variëren, laten de onderzoekers weten. Wat doet de stappenteller bijvoorbeeld op de fiets? Of is er een verschil in registratie van stappen bij volwassenen en kinderen? En hoe zit het met stappentellers van Android en smartwatches?

De stappenteller van iPhone registreert stappen automatisch, niet iedere gebruiker is zich daarvan bewust. Forensisch gezien is de stappenteller een goudmijn, stelt Van Zandwijk. “Bij iPhone weten we nu dat we nauwkeurig kunnen achterhalen hoeveel stappen iemand op bepaalde tijdstippen heeft gezet. Die informatie kan de politie helpen om de puzzel te leggen.”