DNA is het unieke 'telefoonnummer' van een persoon

Maandag 21 november vond de uitspraak in de zaak plaats. DNA-deskundige Arnoud Kal van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) gaf bij Radio EenVandaag uitleg over DNA. Ook advocaat Inez Weski schoof aan. @NFI zet een selectie van de vragen aan en antwoorden van Kal op een rij. Het hele gesprek is terug te luisteren op de website van NPO Radio 1.

Is met een DNA-match altijd direct een dader gevonden?

“Nee dat is niet zo. Op het moment dat er een match is, zijn er meerdere verklaringen mogelijk. Het kan van de dader zijn, maar het kan ook DNA van een getuige, gezinslid, hulpverlener betreffen. Of van een onschuldig persoon die op een ander moment zijn DNA heeft achtergelaten. Het is dus zaak om vast te stellen hoe DNA op een bepaalde plek is terechtgekomen en wat dat betekent in de context van een delict.”

Wat is DNA?

“DNA is een chemische stof die in alle lichaamscellen aanwezig is. Het bevat de code voor ons bouwplan. Het codeert dus onze armen, onze benen en onze organen. Maar het bevat ook stukjes code die personen van elkaar kan onderscheiden. Met die stukjes code maken we een forensisch DNA-profiel. We kijken naar vijftien plaatsen op het DNA. En dat forensisch DNA-profiel geeft informatie over de persoon. Het is een soort uniek telefoonnummer van een persoon.”

Dus geen één DNA-profiel is hetzelfde?

“Niet helemaal. Het DNA van eeneiige tweelingen is hetzelfde. Die kunnen we op basis van DNA niet van elkaar onderscheiden.”

Is het mogelijk dat ergens in de wereld iemand rondloopt met hetzelfde DNA?

“Dat is niet uitgesloten. De zeldzaamheidswaarde van DNA-profielen is wel heel erg hoog. Maar je zou alle personen op de hele wereld moeten onderzoeken om er zeker van te zijn dat er niemand is - door toeval - die dat profiel ook heeft.”

Het moet onmogelijk zijn om alle (DNA-) sporen op een plaats delict te onderzoeken.

“Het is inderdaad onmogelijk om alles te onderzoeken wat wordt veiliggesteld. Bij een onderzoek op een plaats delict wordt vaak veel meer veiliggesteld om het onderzoek wat eventueel later zinvol zou kunnen zijn, te kunnen doen. Ook als zo’n plaats delict weer is vrijgegeven. Het is daarom van belang dat bij zo’n onderzoek wordt gekeken welke vragen beantwoord moeten worden. En is DNA-onderzoek het middel om het antwoord op die vragen te krijgen? Zo kun je binnen de materialen die zijn veiliggesteld een zorgvuldige selectie maken van het materiaal dat voor DNA wordt onderzocht.”

Hoe is het als wordt getwijfeld aan de uitkomsten van onderzoek?

“Als er wordt getwijfeld aan de resultaten van DNA-onderzoek, zijn er meerdere mogelijkheden om daar iets aan te doen. Er is mogelijkheid voor contra-expertise, dat is in Nederland ook wettelijk geregeld. Het kan zijn dat een deskundige wordt opgeroepen, of meerdere deskundigen worden opgeroepen, om ter zitting uitleg te geven over het uitgevoerde onderzoek en over de interpretatie van resultaten.”

We praten over de moeilijke kanten van DNA. Het heeft natuurlijk ook een hele hoop opgeleverd in de zogeheten cold cases.

“DNA is een middel waarmee heel veel successen zijn geboekt. Met name in cold cases zien we dat heel veel. Dat oude onderzoeken die destijds niets hebben opgeleverd, nu opnieuw kunnen worden bekeken met nieuwe technieken en vaak ook met ondersteuning van nieuwe wet- en regelgeving. En zodoende zijn er nieuwe kansen in oude zaken. Dat leidt regelmatig tot oplossing in oude zaken.”

Wat raadt u ons aan als het gaat om DNA-bewijs. Moeten we dat allemaal met een korreltje zout nemen? En bij alles zeggen er is misschien nog wel meer aan de hand?

“Ik denk dat DNA een zeer betrouwbaar middel is om matches te krijgen met bepaalde personen, om aan te tonen dat bepaalde personen celmateriaal hebben achtergelaten. Dat is in veel gevallen ook voldoende. In veel gevallen is DNA relatief recht-toe-recht-aan heel sterk bewijs, maar het komt ook voor dat er heel complexe situaties zijn en je heel goed moet afvragen wat de betekenis is van een DNA-profiel.”