Tekst Laura Maaskant
Vuilniszakken kunnen de sleutel tot succes zijn in misdaden die het Nederlands Forensisch Instituut onderzoekt. Er zijn veel sporen op te vinden, bijvoorbeeld van de wapens, lichaamsdelen of drugs die criminelen erin verstoppen. Koen Herlaar is forensisch deskundige op het gebied van kras-, indruk- en vormsporen (KIV) bij het NFI. Hij doet onderzoek naar de productiekenmerken van een vuilniszak. “Hoe een vuilniszak gemaakt is, kan belangrijke informatie geven. Zoals antwoord op de vraag of de vuilniszak dezelfde kenmerken heeft als de rol die op de plaats delict of bij de verdachte thuis is gevonden", zegt Herlaar.
Het is belangrijk om te weten of de gebruikte vuilniszak overeenkomt met de vuilniszakrol die de politie bij een verdachte heeft gevonden. Als uit Herlaar zijn onderzoek blijkt dat de vuilniszak van díe betreffende rol afkomstig kan zijn, heeft de politie een stukje meer bewijs om de verdachte aan de zaak te koppelen. Ook als er geen rol gevonden is, kan het onderzoek naar de productiekenmerken van de vuilniszak helpen. “Ik onderzoek dan bijvoorbeeld om welk merk rol het gaat en kan te weten komen wie de fabrikant is. Vervolgens kan de politie contact opnemen met de fabrikant en vragen wanneer hij deze rollen geleverd heeft, aan wie hij deze geleverd heeft en op welke locatie", licht Herlaar toe. Op deze manier komt er mogelijk een belangrijke locatie naar voren in het onderzoek, zoals waar de verdachte woont of is geweest.
Het kan ook zo zijn dat Herlaar erachter komt dat bij meerdere zaken één type vuilniszak is gebruikt. Er is dan misschien geen rol, maar dan is de kans groot dat er een crimineel is die bij meerdere zaken betrokken is en steeds dezelfde vuilniszakken gebruikt. Een interessant gegeven omdat het misschien wel betekent dat een verdachte of een bepaalde groep betrokken is bij meerdere misdaden.
Blote oog
Het ene onderzoek is makkelijker dan het andere. Een vuilniszak wordt eerst op de productiekenmerken onderzocht die met het blote oog te zien zijn. Herlaar kijkt naar hoe de vuilniszak is bedrukt, of de zak een trektouw heeft en welke vouwlijnen de zak heeft. Ook kijkt hij naar de kleur en naar de sealnaden aan de onderkant en zijkant van de zak. “Als één van deze productiekenmerken al niet overeenkomt met de rol, kan ik meteen uitsluiten dat de zak bij die rol hoort. Het wordt interessant als deze kenmerken wél overeenkomen. Dan gaat het onderzoek verder en kom ik bij steeds meer bewijskracht", zegt Herlaar. Als hij een vuilniszak onderzoekt, legt hij deze op een lichttafel. Door het licht dat door de vuilniszak heen schijnt, ziet Herlaar details van productiekenmerken die anders niet te zien zijn.
Details van de zak
Als er overeenkomsten gevonden zijn, gaat het onderzoek verder. Herlaar onderzoekt dan ook de kleine details van de zak en dat doet hij onder andere met een microscoop. Onder de microscoop kan hij de kraslijnen van een vuilniszak bekijken. Dit zijn lijnen die tijdens de productie door de machines op de zak terechtkomen. Als de kraslijnen van de vuilniszak anders zijn dan bij de hele rol, kan Herlaar uitsluiten dat deze vuilniszak bij de rol hoort. Ook onderzoekt Herlaar de kartelrand van de zak onder de microscoop. Dat is de rand waar je de zak afscheurt. “Het is eigenlijk een puzzel die ik in elkaar leg. Daarmee probeer ik verbanden te leggen die als bewijs in de zaak kunnen dienen", licht Herlaar toe.
Naast de lichttafel en de microscoop, gebruikt Herlaar ook polarisatiefilters tijdens het onderzoek. “Bij deze techniek houd ik de vuilniszak tussen twee speciale filters. Door overeenkomende kleurbanen zie ik vervolgens of de zakken uit dezelfde productie kunnen komen. Dit werkt met name goed bij transparante, kleurloze zakken”, legt Herlaar uit.
Belemmering onderzoek
Het onderzoek dat Herlaar doet, kan soms best lastig zijn. De vuilniszak kan bijvoorbeeld heel vies zijn. In dit geval moet de zak eerst schoongemaakt worden om zoveel mogelijk productiekenmerken te kunnen zien. Als de vuilniszak heel nat is geweest, verlies je de vouwlijnen. Dat is onwenselijk, want de vouwlijnen zijn een opvallend kenmerk en kunnen met het blote oog waargenomen worden.
Herlaar zijn onderzoek is de laatste in een reeks van verschillende onderzoeken. Als de vuilniszak bij Herlaar komt, is de zak al onderzocht op de aanwezigheid van vingerafdrukken, DNA-sporen en vezelsporen op andere afdelingen binnen het NFI. Maar hoe meer een vuilniszak aangeraakt wordt, hoe groter de kans is dat sporen verdwijnen. In sommige gevallen is het voor een andere afdeling van het NFI handig om de vuilniszak door te knippen. Zo kunnen zij hun onderzoek beter uitvoeren. Hier zijn wel regels voor. Als deze afdeling dwars door de vouwlijnen en de kartelrand knipt, gaat voor Herlaar belangrijke informatie verloren. Als de andere afdeling niet bij de juiste plek op de vuilniszak kan komen, overleggen zij eerst met Herlaar. Samen beslissen ze waar er geknipt kan worden, om zo min mogelijk sporen te verliezen.
Het zou volgens hem mooi zijn om in een multidisciplinaire labruimte met alle deskundigheidsgebieden samen het onderzoek aan een vuilniszak uit te voeren. Het NFI streeft ernaar om in de nabije toekomst steeds meer multidisciplinaire labruimtes in te richten.
