Tekst Ruben Murk

Een gezicht van een mogelijke dader reconstrueren met DNA dat op een plaats delict is gevonden. Verschillende buitenlandse media meldden onlangs dat dit nu al haalbaar is. Hoogleraar Manfred Kayser van het Erasmus Medisch Centrum twijfelt aan de betrouwbaarheid van de methode

"Er zijn veel meer genen die de opbouw van het menselijk gezicht bepalen, maar die moeten nog worden gevonden."

Net als het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) doet Kayser onderzoek naar DNA. Hij heeft methodes ontwikkeld  om uiterlijke persoonskenmerken uit DNA te halen.

"We weten dat het mogelijk zou moeten zijn om een gezicht te reconstrueren aan de hand van DNA. We weten namelijk dat de puzzelstukjes in de genen zitten. Maar DNA is een heel ingewikkelde codering”, legt Kayser uit. Volgens de hoogleraar Forensische Moleculaire Biologie van het Erasmus MC staat dergelijk onderzoek nog in de kinderschoenen.

Belangrijke ontdekking

Hoe je gezicht eruit ziet, is erfelijk bepaald. “Dat weten we omdat eeneiige tweelingen bijna identieke gezichten hebben en broers en zussen vaker op elkaar lijken dan op mensen die geen familie zijn”, aldus de wetenschapper. Enkele jaren geleden deed Kayser samen met buitenlandse onderzoekers een belangrijke ontdekking.

Ze vonden vijf genen die een rol spelen bij de opbouw van het menselijke gezicht. Een hiervan bepaalt mede hoe ver onze ogen uit elkaar staan. “Om deze vijf genen te vinden, moesten we de gezichten en genen van 10.000 personen onderzoeken. De invloed van deze vijf genen is heel klein. Er zijn dus veel meer genen die de opbouw van het menselijk gezicht bepalen, maar die moeten nog worden gevonden.”

Oog-, haar- en huidskleur

Een gezicht reconstrueren op basis van DNA is nu nog een stap te ver, toch blijken al heel wat geheimen van het DNA te zijn ontrafeld. Zo hebben Kayser en zijn team testen ontwikkeld om aan de hand van DNA-monsters oog- en haarkleur van onbekende donoren te bepalen. “We kunnen inmiddels met 95 procent zekerheid voorspellen of iemand blauwe of bruine ogen heeft.”

Voor andere oogkleuren ligt dat percentage lager, rond de 75 procent. Pigment maakt ogen bruin, zonder pigment zijn ogen blauw. Een beetje pigment, betekent een andere oogkleur. “Er is meer onderzoek nodig om over andere oogkleuren meer zekerheid te krijgen.”

Ook voor haarkleur hebben Kayser en zijn team een DNA-test ontwikkeld. Rood haar kan met meer dan 90 procent zekerheid worden voorspeld. Voor zwart haar is dat een percentage van 85, voor blond en bruin haar geeft de test ongeveer 80 procent zekerheid over de kleur. Kayser verwacht op termijn ook testen te kunnen ontwikkelen die uitsluitsel geven over iemands huidskleur.  Hij ontwikkelt hiervoor momenteel een DNA-test.

Uiteraard kunnen dergelijke onderzoeken voor forensisch onderzoek alleen worden ingezet als dat ook wettelijk is geregeld. Dat geldt op dit moment alleen nog voor oogkleur.

"DNA zegt iets over iemands biologische leeftijd. We kunnen vrij nauwkeurig aangeven of iemand rond de 20, 40, 60 of 80 is."

Leeftijdsbepaling

“En we kunnen aan de hand van DNA iets zeggen over hoe oud iemand ongeveer is. DNA zegt iets over iemands biologische leeftijd. We kunnen vrij nauwkeurig aangeven of iemand rond de 20, 40, 60 of 80 is.” Dankzij ontwikkelingen kan DNA in de toekomst mogelijk een grotere rol gaan spelen in de opsporing.

Andere ‘DNA-geheimen’ die Kayser probeert te ontrafelen zijn karakteristieken zoals haarstructuur, kaalheid en lichaamsgewicht. Terug naar het begin, de reconstructie van een gezicht. Wanneer zou dat kunnen? Kayser waagt zich niet aan een voorspelling. “Zoiets kost heel veel onderzoek en tijd. En dus ook veel geld en dat is er niet altijd.”