Hoeveel is veel waarschijnlijker?

“Onze wens is om zo volledig mogelijk te zijn. Met de toevoeging van numerieke definities in onze rapporten spelen we nu al in op internationale richtlijnen die in de maak zijn. Verschillende buitenlandse laboratoria werken al met soortgelijke definities”, zegt Marjan Sjerps. Zij is als ‘principal scientist’ verbonden aan het NFI en lid van het statistiek team. Bovendien is ze bijzonder hoogleraar Forensische Statistiek aan de Universiteit van Amsterdam.

Bij het verwoorden van de bewijskracht maken onderzoekers van het NFI gebruik van een uniforme reeks verbale termen. Zo kunnen bevindingen bijvoorbeeld worden beoordeeld als ‘ongeveer even waarschijnlijk’, ‘iets waarschijnlijker’, of ‘zeer veel waarschijnlijker’ wanneer hypothese één juist is, dan wanneer hypothese twee juist is.

Bijsluiter

“Deze verbale termen hebben we nu numeriek gedefinieerd”, legt Sjerps uit. Als metafoor gebruikt ze graag het voorbeeld van bijwerkingen die op de bijsluiter van een medicijn staan. “Denk bijvoorbeeld aan bijwerkingen als neusbloedingen of zware migraine. Op de verpakking staat dat dit zelden voorkomt. Maar wat is precies zelden?”, stelt ze de vraag.

“In de bijsluiter van sommige medicijnen staat aangegeven dat de fabrikant met ‘zelden’ bijvoorbeeld bedoelt dat deze bijwerking bij 1 op de duizend personen voorkomt. Zo moet je de numerieke definities ook zien”, legt Sjerps uit. “Bijvoorbeeld: met de term ‘iets waarschijnlijker’ bedoelen we twee tot tien keer waarschijnlijker, met ‘zeer veel waarschijnlijker’ bedoelen we tussen de tienduizend en een miljoen keer waarschijnlijker.”

De numerieke definities geven de kaders van de verbale termen weer, om te voorkomen dat iedereen op zijn eigen wijze gaat interpreteren. “De deskundige kan een idee hebben bij ‘iets waarschijnlijker’, maar de lezer van het rapport kan daar juist weer een heel ander idee bij hebben. Als wetenschapper wil je eenduidig zijn.”

Statistiek

Volgens Sjerps verandert er voor politie, Openbaar Ministerie en de rechtspraak niet veel, behalve dat de definities de rapporten nog verder verduidelijken. “De onderbouwing van de rapporten blijft hetzelfde. Onderzoekers doen dat op basis van hun ervaring en hun deskundigheid en op basis van betrouwbare gegevens, als deze beschikbaar zijn.”

Statistiek speelt een steeds grotere rol in forensisch onderzoek en rapporten van het NFI. Het begin van de forensische statistiek als onderzoeksgebied gaat terug naar de jaren 70, toen de cijfers een rol gingen spelen in artikelen over bijvoorbeeld glasonderzoek. “Met statistische gegevens en kansmodellen willen we  onze uitspraken verder wetenschappelijk onderbouwen.”